ลองกอง

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Aglaia dookkoo Griff.

วงศ์ : Meliaceae (วงศ์เดียวกับลางสาด และดูกู)

เป็นไม้ผลที่มีถิ่นกำเนิดในภาคใต้ของไทย นิยมปลูกเพื่อรับประทานเป็นผลไม้เป็นหลัก รวมถึงการแปรรูปอื่นบ้าง อาทิ ไวน์ลองกอง แยมลองกอง เป็นต้น

มีถิ่นกำเนิดอยู่ในแถบประเทศเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ อาทิ อินโดนีเซีย มาเลเชีย และทางภาคใต้ของไทย ปัจจุบันมีการปลูกมากในภาคใต้ และจังหวัดทางภาคตะวันออก รวมถึงบางจังหวัดในภาคเหนือ เช่น จังหวัดอุตรดิตถ์

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ลำต้นลองกอง
ลองกองเป็นไม้ใบเลี้ยงคู่ มีลำต้นขนาดกลาง สูงประมาณ 10-15 เมตร ทรงพุ่มเป็นทรงกรวยแหลม ลำต้นเป็นไม้เนื้อแข็งปานกลาง มีลำต้นทรงกลม เปลือกสีเขียวอมน้ำตาล เมื่อต้นมีอายุมากเปลือกแตกเป็นสะเก็ด ลำต้นแตกกิ่งบริเวณค่อนข้างสูง แต่ต้นที่ปลูกจากกล้าตอนกิ่งหรือเสียบยอดจะแตกกิ่งเตี้ยเป็นทรงพุ่มกว้าง

ใบลองกอง
ใบลองกองเป็นใบประกอบที่มีก้านใบหลักแตกออกจากส่วนปลายของกิ่ง ยาว 25-50 เซนติเมตร แต่ละก้านใบหลักจะมีใบย่อยประมาณ 6-8 ใบ หรือมากกว่า เรียงสลับข้างกัน แต่ละใบจะมีลักษณะรูปไข่ค่อนข้างรียาว ปลายสุดของใบแหลม เป็นติ่ง ซึ่งจะมีลักษณะคล้ายใบลางสาด แต่จะมีขนาดใหญ่กว่า และใบไม่มีรสขม ใบกว้าง 5-7 เซนติเมตร ยาว 12-20 เซนติเมตร ขอบใบเรียบ แผ่นใบมีสีเขียวเข้ม และเป็นมัน ไม่มีขน แผ่นใบมองเห็นเส้นแขนงใบเป็นร่องลึกชัดเจน ระหว่างเส้นแขนงใบจะโค้งนูนทำให้มองเห็นเป็นลูกคลื่น ส่วนเนื้อใบค่อนข้างหนา และเหนียว

ดอกลองกอง
ดอกลองกองออกเป็นช่อ ทั้งบนลำต้น และกิ่ง โดยจะมีตาดอกแทงออกที่ผิวเปลือก ตาดอกนี้ในระยะแรกจะเป็นตุ่มแข็ง สีน้ำตาลอมเขียว ต่อมาค่อยๆแทงออกให้เห็นเป็นก้านช่อดอกยาวขึ้น โดยแต่ละตาดอกจะมีก้านช่อดอกแตกออกเป็นกระจุกจำนวนมาก บนก้านช่อดอกจะมีดอกเรียงสลับกันจำนวนมาก ซึ่งมักจะแทงตาดอกในช่วงเดือนเมษายน

ดอกย่อยแต่ละดอกจะไม่ มีก้านดอก ซึ่งเป็นดอกสมบูรณ์เพศที่ผสมเกสร และติดผลได้เอง ประกอบด้วยกลีบเลี้ยงสีเขียวเข้ม ส่วนกลีบดอกมีลักษณะเป็นพูไม่แยกกันเหมือนกลีบดอกไม้ทั่วไป กลีบดอกอ่อนมีสีเขียวอ่อน และเมื่อบานจะสีขาวอมเหลือง ส่วนด้านในจะเป็นเกสรตัวผู้ และตรงกลางสุดเป็นเกสรตัวเมียที่ด้านล่างเป็นรังไข่ ซึ่งรังไข่จะมีประมาณ 4-5 ห้อง ทำให้เนื้อของลองกองแบ่งออกเป็นพูๆ ทั้งนี้ ระยะเวลาที่ก้านดอกเริ่มแทงออกจนถึงเวลาที่ดอกเริ่มบานจะใช้เวลาประมาณ 45 วัน และดอกจะบานนานประมาณ 10 วัน

ผล และเมล็ดลองกอง
ผลลองกองเป็นผลเดี่ยว ผลมีลักษณะค่อนข้างกลม มีเปลือกค่อนข้างหนาเมื่อเทียบกับเปลือกลางสาด แต่เปลือกลองกองจะมียางน้อยกว่าหรือไม่มียางเมื่อสุกเต็มที่ โดยเปลือกผลอ่อนหรือผลดิบมีสีเขียวเข้ม และเมื่อแก่หรือสุกจะมีสีเหลืองอ่อนหรือสีครีม ถัดมาด้านในจะเป็นเนื้อผลแบ่งเป็นกลีบๆ 4-5 กลีบ เนื้อผลมีสีขาวใสหรือออกขาวขุ่น เนื้อมีลักษณะหนา และฉ่ำไปด้วยน้ำ ซึ่งให้รสหวานอมเปรี้ยวเล็กน้อยตามระยะการสุก ทั้งนี้ ระยะตั้งแต่หลังดอกบานจนถึงผลเริ่มสุกจะใช้เวลาประมาณ 13-15 สัปดาห์ และการสุกจะเริ่มสุกจากผลบริเวณโคนช่อผลก่อน

เมล็ดลองกองจะถูกหุ้ม ด้วยเนื้อผล โดยในแต่ละกลีบจะมี 1 เมล็ด หรือบางกลีบอาจมีเมล็ดลีบหรือไม่มีเมล็ด โดยเมล็ดลองกองจะมีรูปร่างรี มีสีเหลืองอมน้ำตาล ทั้งเปลือก และเนื้อเมล็ดจะมีรสขม

ประโยชน์ลองกอง
1. ผลลองกองสุกใช้รับประทานเป็นผลไม้ที่มีเนื้อฉ่ำน้ำ และให้รสหวาน
2. เนื้อผลลองกองนำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ผลไม้ อาทิ ไวน์ลองกอง น้ำลองกอง หรือแยมจากลองกอง เป็นต้น

3. เนื้อผลลองกองนำสกัดสารที่ใช้เป็นส่วนผสมของเครื่องสำอางประเภทลดการอักเสบของสิว ลดรอยด่างดำ และรอยกะฟ้าบนใบหน้า
4. เปลือกลองกองนำมารวมกันใช้ทำน้ำหมักชีวภาพ
5. เมล็ดลองกองนำมาบดแช่น้ำหรือต้มน้ำ ใช้สำหรับฉีดพ่นพืชผัก ช่วยป้องกันโรครา และแมลงกัดกินใบ
6. เมล็ดลองกองใช้เป็นยาถ่ายพยาธิ

รูปภาพและข้อมูลอ้างอิง https://puechkaset.com/ลองกอง/